Op straat: Sumatra en Java

Op de eerste dag van het staatsbezoek aan Indonesië heeft koning Willem-Alexander excuses aangeboden voor de geweldsontsporingen in de periode 1945-1949.
Augustus 1945, na de Japanse capitulatie, riep Soekarno met een proclamatie de republiek Indonesië uit. De start van een dekolonisatie- oorlog. Er vielen veel doden, duizenden aan Nederlandse zijde en nog veel meer duizenden aan Indonesische zijde. Bij de geschiedschrijving variëren niet alleen de perspectieven, maar ook de beoordelingen. Er is inmiddels veel onderzoek gedaan en gepubliceerd. Het verhaal is nog niet af; er loopt in ons land nog een breed onderzoek naar die periode.

In het kader van mijn zoektocht is die geschiedenis van belang. Bij mijn behoefte zicht te krijgen op die periode heb ik het boek van John Jansen van Galen, Fiasco van goede bedoelingen, Nederland en de Indonesische onafhankelijkheid.(uitgeverij Pluim, 2019) gelezen. Jansen van Galen doet een verslag van de politieke en maatschappelijke omstandigheden en ontwikkelingen in zowel Nederland als Indonesië. In haar kersttoespraak in 1942 gaf koningin Wilhelmina aan dat er, na de oorlog, gekozen moest worden voor nieuwe verhoudingen tussen Nederland en de gebiedsdelen in de Oost en de West. Vanuit de Nederlndse kant werd gestreefd naar nagenoeg volledige autonomie van de gebiedsdelen, maar samenwerking in een federaal verband.
Er is in de periode 1945-1949 veel onderhandeld. Ik heb de indruk dat de afspraken gemaakt tijdens de gesprekken constructief waren. Vervolgens werden zowel aan Nederlandse als Indonesische kant de afspraken in de eigen achterban als respectievelijk te vergaand of als onvoldoende beschouwd. Dat wat in overleg had kunnen leiden tot een diplomatiek en vredig verloop monde dan uit tot frustratie. In die frustratie koos Nederland voor de aanval. Strategisch werden daarmee grote fouten gemaakt en vrij snel werd, met name ook door de internationale druk, duidelijk dat de onafhankelijkheid de uiteindelijke uitslag zou zijn.

De persepectieven van betrokkenen spelen een belangrijke rol bij de geschiedschrijving. Wanneer je de geschiedenis bekijkt op basis van machtsverhoudingen, dat van onderdrukker of vrijheidstrijders, op basis van economische belangen of dat van de legers als geheel of het perspectief van de individuele militair, het levert andere geschiedenissen op.
Onmiskenbaar is er sprake geweest van een ongelijke strijd waarbij zeker aan Nederlandse zijde sprake is geweest van onwettige oorlogshandelingen die onverenigbaar zijn met het internationale oorlogsrecht en een schending van universele mensenrechtern is. Dat de koning daar excuses voor aanbiedt is goed en belangrijk.

In Nederland noemde met het politionele acties, het was een oorlog. Elke oorlog is, volgens mij, vuil. Op het slachtveld verdwijnt de gebruikelijke en universele moraliteit. Bij alle partijen. In de waanzin van een oorlog worden positis gekozen die achteraf gezien onaanvaardbaar zijn. Bij de beoordeling van die posities is het niveau van belang. Moet je oordelen op basis van de individuele militair, de soldaat, de (onder)officieren, de generaals, de gouverneur van Nederlands-Indië, de ministers of het Nederlandse parlement. Moet je kijken naar de individuele guerillastrijder, diens commandant of de regering van de jonge republiek Indonesië?
Op dat moment vind ik het moeilijk worden. Met name bij de individuele militair. De dienstplichte soldaat die bij een patrouille in een open rijstveld in een hinderlaag zijn kameraad in zijn armen ziet sterven en vervolgens heftig schietend het dorpje in gaat? De onafhankelijkheidstrijder die weet dat in zijn dorp mensen honger leiden, dat mannen, vrouwen en kinderen werden vermoord omdat zij niet de antwoorden gaven die de Nederlanders wilden hoorden. Ook als de mensen de antwoorden niet hadden.
Moeilijk. Elk indivdu kan elk moment eigen keuzes maken? Dat lijkt meer de theorie en hoop dan de ordinaire werkelijkheid van het moment en de plaats.
Dat op nationaal niveau de situatie duidelijker is, spreekt voor zich. En dat onze koning dan onze excuses uitspreekt, is dan goed.

Posted on 10 maart 2020

0

Veel lekkerder kan het eigenlijk niet. Dat vonden de 35.000 kijkers van CNN toen ze gevraagd werden wat het lekkerste gerecht ter wereld was. Mijn zoon, Rik, is het daar mee eens. Bij mij persoonlijk staat het in de top 5.
Rendang, een stoofgerecht uit Minangkabau, het westelijk deel van Sumatra.
Als je het zelf een keer wil maken; kijk dan voor het recept op de website van Rik: https://www.puureten.net/recepten/zelf-echte-indonesische-rendang-maken/
Het is een recept dat door veel mensen wordt gebruikt. Bij het lezen van het  recept wordt overduidelijk dat het zeer op prijs wordt gesteld!

De ingrediënten                                                                                            En zo op tafel

Of mijn vader het ooit heeft gegeten?
Ik zou het niet weten. De troepen hadden hun eigen koks. Op een aantal plekken lees ik het menu van bijvoorbeeld Kerst. Een menu met gerechten die ook bij zijn ouders op tafel hadden kunnen staan: varkensoester en sperziebonen.
Mijn moeder was geen keukenprinses. Ze maakte wel eens nasi; maar die was nooit zoals “bij ons in Indië”. Mijn vader was maar al te blij dat ik ging koken. Als ik, als student, dan in een weekend thuis kwam dan was steevast de vraag of ik Indonesisch wilde koken. Dat was in het begin ook niet veel meer dan een Nederlandse versie van nasi. Met de groei van mijn culinaire vaardigheden nam zijn verlangen naar mijn Indonesische gerechten ook toe.

Wetenschappelijke benadering
In een wetenschappelijk tijdschrift (Journal of Ethnic Foods 4, 2017, pages 232-235) worden de historische, culturele, filosofische en culinaire achtergronden van het gerecht belicht. De samenvatting van het artikel luidt:

Rendang is a traditional food originating from West Sumatra and prepared by Minangkabau people. Rendang is commonly made with beef (especially tenderloin) with special sauce containing a high amount of coconut milk. In the past, Minangkabau people prepared rendang in such a way that it has long shelf life and could be stored during long journeys. The long shelf life of rendang is thought to be contributed by the spices used during the cooking process. Nowadays, rendang is known worldwide, but its history and cultural significance are given less attention. In this article, the history and philosophy of rendang as the treasure of Minang people is discussed. To date, it is believed that rendang originated from India because of its similarity to Indian curry. The long cooking process of rendang has its own philosophy about patience, wisdom, and sincerity. Proper choice of beef, spice mix, control of heat, cooking duration, and stirring technique affect the taste of rendang. Traditionally, rendang is served during special occasions and to special people.

Als ik de beschrijving van het gerecht in dit recept vergelijk met dat van Rik dan vallen mij twee dingen op. Op de eerste plaats het feit dat ook vlees van de waterbuffel  volop wordt gebruikt. Dat in Nederland  gekozen wordt voor rundvlees is, gezien de zeer beperkte beschikbaarheid van het vlees van waterbuffels, niet vreemd.
Daarnaast dat het gerecht, in deze versie, nagenoeg helemaal droog is (zie onderstaande afbeelding). De verklaring die gegeven wordt is dat de combinatie van het droge en de specerijen er voor zorgt dat het lang bewaard kan worden en dus rustig meekan bij lange reizen.

Het hele verhaal, met mijn voorkeur voor de exotische keuken, zijn voldoende om op Sumatra op zoek te gaan naar de lekkerste rendang.

Posted on 25 februari 2020

0